Kürt Aleviler’de  ‘Sare sâle’ kutlaması / Araştırmacı Yazar: AHMET GÜVEN*

Kürt Alevilerin/Kurmancların her halk gibi toplumsal ve ekonomik hayatı düzenlemek için kullandıkları bir takvim vardır. Bu takvim Kürtlerin ve Mezopotamya halklarının binlerce yıldan beri kullandıkları Jülyen (Rumi) takvimidir. Bugün hala yaşlıların kullandığı “Ba hasâbî me, ba hasâbî kavn” dedikleri bu takvim bugün kullanılan miladi takvimden 13 gün geridir.

Bu hesaba göre 90 günlük kış şöyle hesaplanır;

13 Aralık’da Kara Kış başlar, 10 gün sürer 23 Aralık’a kadar

23 Aralık’da Zemheri başlar, 40 gün sürer 1 Şubat’ta biter.

1 Şubat’ta Aura hafta başlar, 8 gün sürer 9 Şubat’ta biter.

9 Şubat’ta Hızır başlar, 8 gün sürer 17 Şubat’ta biter.

17 Şubat’ta Kor (Cemre) havaya düşer, 8 gün sürer 25 Şubat’ta biter.

25 Şubat’ta Kor suya düşer, 8 gün sürer 3 Mart’ta biter.

3 Mart’ta Kor toprağa düşer, 8 gün sürer 11 Mart’ta biter.

Kışın son haftası toprağın ısınmasıyla koyunlar ve ke- çiler kuzlamaya başlar, doğa canlanır. Kal u Pir (yaş- lılar); “Urum-ı Şam ek bû (Urum ve Şam bir oldu), Âv bazye dâre, bizin bazye kâre” (su ağaca yürüdü, keçi yavrusuna koştu) derler.

Bu takvim de bir de Arbinî Peşi vardır. Kış bitti, ba- har geldi derken Arbinî Peşi de ne olacağı belli olmaz, bazen çok şiddetli fırtına da olabilir. 24 Mart’ta başlar ve 5 gün sürer. Yaşlılar, “Bitirsê je Arbinî peşi, camûz vekatini je cati xwe.” (Kork Arbini beşinden, camuzu ayırır eşinden.) diye söylerler. Rivayete göre Arbinî Peşi’de camızın eşinin öldüğü söylenir.

Hikayeye göre; Öğlene kadar fırtına olmuş camız ölmüş. Öğlenden sonra güneş vurmuş, hava ısınmış. Bu sefer düven di- kilmiş gölgesinde camız yüzülmüş.

Kürt Alevilerin/Kurmacların kullandığı Jülyen takvi- mimde Kış mevsiminde iki belli gün vardır. Bunlardan biri Hızır Orucudur. Diğeri ise Sare Sale’dir.

Hızır orucu 9 Şubat’ta başlayan ve 3 gün süren oruçtur. Hızır halk arasında olgun insana ve dara düşenin yardımına koşandır.

Diğeri binlerce yıldan beri yeni yılın başlangıcı olarak kabuL edilen 13 Ocak ve 14 Şubat tarihlerinde yapılan sare sâle kutlanmasıdır. Jülyen takvimine göre kutlanan sare sale 13 Ocak tarihine denk gelmektedir. Kürtlerin bir bölümü sare saleyi 13 Ocak’ta kutlarken, Kürt Aleviler Hızır haftasında 14 Şubat’ta kutlamaktadırlar. Her iki kutlamada mana ve sunumda bazı de-ğişiklikler olsa da benzer şekilde yapılmaktadır. Kurmançlarda Sare sâle kutlaması Hızır haftasının bir parçasıdır. Cemre daha köz olmadan, havaya, suya ve toprağa düşmeden Hızır ile müjdesi gelir. Aynı zamanda bu kutlamaların çocuklar için ayrı bir önemi vardır. O gün köyün bütün çocukları toplanır, içlerinde birini seçip ona yündan bıyık ve sakal yaparak bir sunum hazırlarlar. O Kalik (ihtiyar) olur. Ev ev dolaşıp;

Sare sâle bine sâle

Xizir hâte ve mâle

Bidin sadaqê Kâle

E ki nadâyî sadaqê Kâle

La sar kur têkavin çâle

Türkçesi:

Bir yıl gitti, yen yıl başladı

Hızır bu eve geldi

Verin ihtiyarın sadakasını

Eğer vermeyen olursa

Kafa üstü girsin çuvala.

Böyle bir sunum yapılır. Maniler, kılamlar söylenir, şakalar yapılır. Her ev çocuklara un, yağ, şeker, kuru yemiş gibi yiyecekler verir. Çocuklar toplandıkları yiyecekleri akşama üzeri topluca bir eve götürürler. Kömbe ve yemek yapılır. Çocuklar için sofra kurulur ve hepsi toplanır sofraya kardeşçe, emeğin, bereketin ve iyiliğin tadı çıkarılır.

*ARAŞTIRMACI-YAZAR AHMET GÜVEN KİMDİR?

Maraş’ın Afşin ilçesine bağlı Gözpınar köyünde doğdu. Çocukluk yılları Kayseri Sarız’ın Kırkısrak köyünde geçti. İlk ve orta eğitimini Kırkısrak köyünde tamamladı. Afşin’de başladığı lise eğitimini bir yıl sonra terkederek Londra’ya göçmen olarak geldi ve eğitimine burada devam etti. Middlesex Üniversitesi’nin Sosyoloji bölümünden mezun oldu. Politik Art, Telgraf, Gerçek, Emeğin Sanatı, Sürek, Haber, Berfin Bahar, Alevi Haber gibi gazete ve dergilerde makaleleri ve şiirleri yayınlandı. Güven’in “Düşlerimin Gül Şafağı” (Şiir), “Alevilik Nedir” (Araştırma-İnceleme), “Nar Taneleri” (Roman) adlı yayınlanmış kitapları bulunuyor.