Amûdê Sineması’nda yanarak can veren 280 çocuk unutulmuyor

HABER MERKEZİ – Suriye Amude’de 1960 yılında Şehrezad Sineması’nda çıkan şaibeli yangında yanarak ölen 280 Kürt çocuğu 60 yıldır unutulmuyor. O gün yanan sinemada şans eseri hayatta kalanlar, çocuk yüreklerine işleyen kabus gibi geceyi anlattı.

Suriye’nin Amude kentinde 13 Kasım 1960 gecesi Şehrezad Sineması’nda çıkan yangında çoğunluğu Kürt 280 çocuk yanarak yaşamını yitirmişti. Bölge tarihinin en acı olaylarından biri olarak tarihe geçen ve katliam olarak hatırlarda kalan yangının üzerinden 60 yıl geçse de belleklerden hiç silinmiyor. Amude sakinleri, sinema binasının yanındaki kuyuyu ölüm ve yaşam sembolü olarak görüyor.

Şehitler Parkı’nda ise siyah renge boyanmış üç çocuk heykeli bulunuyor ve bu heykelin yanına yangının sembolü haline gelen kuyu açıldı.

Hükümet yas tutmaya bile izin vermedi

Amude halkı, katliamın ardından sadece iki yıl mezar başında mum yakarak çocuklarını anabildi. İktidarda bulunan Baas rejimi, halkın anma yapmasına bile izin vermedi. Tarihe kara bir leke olarak geçen büyük katliam, birçok yazar ve şairin eserlerine konu oldu, hakkında kitaplar yazıldı.

Katliamdan kurtulanlardan biri olan yazar ve avukat Hesen Direi, yangına ilişkin birçok belgenin yer aldığı ‘Amude yanıyor’ adında bir kitap yazdı. Yazar Tirej de bir şiirle Amude öğrencilerini andı. Tirej, vasiyetinde sinema şehitlerinin yanına gömülmeyi istedi. Iraklı şair Mihemed Mihdi El Cewahiri ve Beşir Ewaf da Amude’deki yangına ilişkin şiirler yazmıştı.

‘Yangına sebep olacak her şey sinemadaydı’

Yangın çıktığında sinema salonunda olan ve 12 yaşındayken zihnine kazınan kabusu hala unutamayan Mihemed Emin Ebdulselam, tanıklığını şöyle anlattı:

Okul müdürü tüm öğrencilerin ‘Şebh Muntesaf El Lel’ filmini izlemesini istemişti. Cezayir’de yaşanan devrimi anlatan filmi izlemek için herkes Şehrazad Sineması’na gitti. Sinemanın bulunduğu bina oldukça eskiydi ve kerpiçten yapılmıştı. Etrafına boyanmış çuvallar çekilmişti. Sinemada yangına neden olacak her şey bulunuyordu. Öğrenciler salona sığmadığı için bir kısmı yerde oturmak zorunda kaldı.

‘Kapılar çocukların üstüne kapatıldı’

Yangın anında büyük bir kargaşanın yaşandığını ve çocukların ölmesinde kasıt olabileceğini belirten Ebdulselam’ın tanıklığına göre çocuklar kasıtlı olarak ölüme terk edildi.

Filmin başlamasının üzerinden yarım saat geçtikten sonra filmin sahneye verildiği odada başlayan yangın sahneye doğru sıçramaya başladı. Çocuklar birbirini iterek dışarıya çıkmaya çalıştı. Bir anda sinemanın kapıları üzerlerine kapatıldığı için çoğu kişi içeride boğularak can verdi. Zaten hiç aydınlatılmadı ve bence çok şüpheli bir yangındı.

Ateşler içerisinde kalan çocukların bir kısmı yanmamak için kendini sinemanın kulesinden aşağıya attı. Kulenin dibinde bir su kuyusu bulunuyordu. Bazı çocuklar bu kuyuda can verdi. Bir kısmı da kurtuldu.

‘Kimsenin elinden bir şey gelmiyordu’

Yangının ardından sinema önünün mahşere döndüğünü anlatan Ebdulselam, “Çocukların çığlıkları her saniye daha da yükseliyordu. Aileler çocuklarını kurtarmak için sinema önüne aktı fakat hiçbirinin elinden bir şey gelmiyordu. Yangın her geçen saniye daha da büyüyordu. İtfaiye araçları yoktu. Ben de elimden ve ayaklarımdan yaralandım. Çıkış kapısına çok zor ulaştım. Çıktığımda Şexmus Koy adında birinin beni hastaneye götürdüğünü hatırlıyorum” dedi.

‘Yangının nedeni hala bilinmiyor’

Yangını büyük bir “musibet” olarak değerlendiren Ebdulselam, şöyle devam etti: Çocuklarımız kurban edildi. Sadece külleri kaldı. Çoğu çocuğun vücudu çok fazla yandığı için kimlikleri tespit edilemiyordu. Dönemin hükümeti olaya ilişkin soruşturma açmadı. Uluslararası hiçbir kurum da olayın aslının anlaşılması için girişimde bulunmadı. Şimdiye kadar kimse yangının niçin çıktığını bilmiyor.

‘Mucizevi şekilde kurtuldum’

Yangından sağ kurtulanlardan İbrahim Şexo da yangını cehenneme benzeterek, “Her iki ayağım ve ellerim yandı. Yüzümde de yanıklar oldu. Mucizevi bir şekilde yangından kurtuldum. Ben ve bir grup arkadaşım sinema büfesine saklanarak yangından kurtulduk” dedi. Yaşadıklarını anlatırken gözleri dolan Şexo, yangının ardından okula gittikleri zaman yaşamını yitiren arkadaşlarının boş sıralarına baktıklarında psikolojik olarak çok kötü olduklarını ifade etti.

Çocukları kurtarırken can verdi

Olayın yaşandığı güne ilişkin unutamadığı anları aktaran Şexo, “Mihemed Seid Axa Dequri, alevlerin arasından atlayarak çocukları kurtarmaya çalıştı. Büyük bir cesaretle birçok çocuğun kurtulmasını sağladı. Kucağına aldığı bazı çocukları çıkarmaya çalışırken sinemanın duvarı üzerlerine yıkıldı ve içeride sıkışıp kaldılar” dedi.

Kendi çocukları yangından kurtulmasına rağmen alevlerin arasına dalarak diğer çocukları kurtarmaya çalışan Dequri’nin anısına da Şehitler Parkı’nda heykeli dikildi.